Epidemia wirusa COVID 19 negatywnie wpływa nie tylko na zdrowie ludzkie, ale również na sytuację gospodarczą wielu firm. Prawnicy z Kancelarii Ożóg Tomczykowski radzą, jakie środki może przedsięwziąć przedsiębiorca, aby w wyniku spadku koniunktury utrzymać się na rynku
1. Zadbaj o umowy i relacje z klientami
W związku z zaburzeniem naturalnego cyklu gospodarczego spowodowanego koronawirusem, wykonanie wszystkich zawartych umów może stać się znacznie utrudnione lub skutkować szybką utratą płynności i bankructwem firmy. Nie każda umowa zawiera postanowienia zabezpieczające interesy stron na wypadek zajścia niedających się przewidzieć okoliczności. Dotyczy to zwłaszcza tych umów, które są zawierane w formie ustnej. Jakimi narzędziami w takiej sytuacji dysponuje przedsiębiorca?
Zdarzenie siły wyższej, takie jak epidemia, nie dotyka indywidualnie tylko jednego przedsiębiorcy, ale w sposób powszechny wpływa na zmianę warunków gospodarczych. Stąd obie strony umowy mogą być zainteresowane zmianą warunków umowy, a w konsekwencji dobrowolnie przystąpić do negocjowania: terminu spełnienia świadczenia, wolumenu świadczenia, jak również wielu innych postanowień, które są dla stron istotne.
Przedsiębiorca ma możliwość uchylenia się od obowiązku zapłaty odszkodowania za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy, jak również od obowiązku zapłaty kary umownej, jeżeli w toku procesu wykaże, że nie wykonał umowy lub nienależycie ją wykonał, jedynie wskutek okoliczności związanych ze zdarzeniem siły wyższej. Jeżeli zawarta w kontrakcie regulacja „siły wyższej” nie obejmuje „epidemii” czy „stanu zagrożenia epidemicznego”, podstawą dla uchylenia się od odpowiedzialności będzie regulacja kodeksowa, tj. konieczne będzie wykazanie, że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które przedsiębiorca nie ponosi odpowiedzialności (art. 471 kc).
Przedsiębiorca ma także możliwość wystąpienia do sądu z wnioskiem o modyfikację całego stosunku zobowiązaniowego łączącego go z kontrahentem. Taką modyfikację wprowadza się przy zastosowaniu klauzuli rebus sic stantibus. Klauzula ta stwarza szansę na zmianę treści zawartych umów i ich przystosowanie do nowej sytuacji w przypadkach bardzo głębokich kryzysów gospodarczych. Wskutek zastosowania klauzuli przez sąd dochodzi do przywrócenia ekwiwalentności świadczeń stron, co z natury rzeczy stanowi podstawę ekonomiczną funkcjonowania większości umów wzajemnych (art. 3571 kc).
W grę wchodzi także ewentualne wygaśnięcie całości lub części stosunku zobowiązaniowego, jeżeli jedno ze świadczeń stało się niemożliwe wskutek okoliczności, za które strony odpowiedzialności nie ponoszą (art. 475 i 495 kc).
Zważywszy na istotne ograniczenie lub wręcz zawieszenie działania sądów powszechnych i organów egzekucyjnych kluczowe jest jednak zainicjowanie w pierwszej kolejności konstruktywnego dialogu z partnerami biznesowymi. Solidarna postawa w biznesie może stanowić przeciwwagę dla zagrożenia, jakie wiązałoby się z niewypłacalnością kontrahenta i brakiem perspektywy współpracy w przyszłości. Z uwagi właśnie na fakt, że rozwoju obecnej sytuacji nie da się przewidzieć, warto do tych uzgodnień przystąpić możliwie najszybciej i uregulować wzajemne zobowiązania w dalszej perspektywie, a przede wszystkim by ustabilizować sytuację w najbliższych dniach i tygodniach. Ustalenia te powinny dotyczyć w szczególności sposobu i terminu realizacji zobowiązań, rozłożenia płatności w czasie, tak aby pozwolić na zachowanie własnej płynności finansowej przy dostosowaniu się do możliwości naszego kontrahenta. W przypadku sporu sądowego wszystkie podjęte przez nas działania wobec kontrahentów będą oceniane przez sądy post factum. Dlatego kluczowe jest, aby działania dążące do zachowania własnej firmy mieściły się w granicach, jakie wyznaczają ww. regulacje.
W najbliższym czasie pewne jest, że nasi kontrahenci nie będą w stanie w 100% terminowo obsługiwać swoich zobowiązań. Żadna firma nie jest samotną wyspą i utrzymanie ciągłości działania wymaga kontynuacji wymiany dóbr i usług ze swoimi dostawcami. W takiej sytuacji należy zadbać o właściwe zabezpieczenie należności od kontrahentów, którzy nie są w stanie z góry zapłacić za dostarczane towary lub usługi. Prawo i postępowanie cywilne przewidują w tym zakresie szeroki wachlarz dostępnych i tanich zabezpieczeń, które, jeżeli zajdzie taka konieczność w przyszłości, przyspieszą lub znacznie obniżą koszt dochodzenia roszczeń od niepłacącego kontrahenta.
W kontekście oceny ryzyka wszczęcia przyszłych sporów przez kontrahentów należy zwrócić uwagę na istotną różnicę pomiędzy zwłoką, która może być przypisana stronie, która nie wykonała umowy w terminie z przyczyn, za które ponosi odpowiedzialność, a opóźnieniem, do którego dochodzi, gdy termin nie zostanie dotrzymany z przyczyn niezależnych od strony.
2. Zainicjuj dialog z wierzycielami finansowymi
W dobie powszechnych zatorów płatniczych banki i firmy finansujące działalność przedsiębiorcy różnymi produktami finansowymi (leasing/faktoring) mogą być najlepszym przyjacielem firmy doświadczającej przejściowych problemów płatniczych. Są to wierzyciele, którzy często mają uprzywilejowaną pozycję wobec pozostałych kontrahentów, poprzez posiadanie zabezpieczeń na majątku firmy oraz różnego rodzaju instrumentów pozwalających im na szybkie odzyskanie swoich należności, zanim inni wierzyciele firmy będą w stanie podjąć jakiekolwiek działania w celu odzyskania swoich należności. Jednocześnie, wierzyciele ci są żywotnie zainteresowani tym, aby ich klient nie utracił płynności i kontynuował obsługę swoich zobowiązań finansowych w dłuższej perspektywie. Upadłość klienta i odzyskiwanie swoich należności w toku egzekucji komorniczej lub upadłości z majątku klienta nie jest scenariuszem pierwszego wyboru dla żadnego z nich.
Warunkiem koniecznym jest jednak zainicjowanie dialogu z tymi wierzycielami zanim firma trwale utraci płynność finansową.
3. Rozpocznij restrukturyzację przedsiębiorstwa
Jeżeli w firmie pojawiają się pierwsze sygnały utraty płynności, kluczowe jest jak najszybsze rozpoczęcie rozmów z wierzycielami oraz przedstawienie im realnego planu odzyskania stabilności finansowej firmy w dłuższej perspektywie, aby nie skorzystali oni z przysługujących im instrumentów i zabezpieczeń, które w oka mgnieniu mogą zatrzymać działalność niemal każdej firmy.
Doświadczenie wskazuje na to, że przedsiębiorstwa, które rozpoczęły procesy restrukturyzacji finansowej od konstruktywnych rozmów z wierzycielami finansowymi, były w stanie szybciej i częściej odzyskać płynność niż firmy wojujące z kredytującymi je instytucjami finansowymi.
Przedsiębiorcy, których sytuacja finansowa w stopniu znaczącym pogorszyła się i nie rokuje szybkiej poprawy, powinni rozważyć złożenie wniosku o otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego, w tym najpopularniejszego: postępowania sanacyjnego. Otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego może prowadzić do bezskuteczności wypowiedzeń, m.in.: umów kredytów w zakresie środków postawionych do dyspozycji kredytobiorcy przed dniem otwarcia postępowania, umów leasingu finansowego, ubezpieczeń majątkowych, gwarancji lub akredytyw wystawionych przed dniem otwarcia postępowania.
W ramach prowadzonego postępowania, restrukturyzacja zobowiązań dłużnika polega na:
Postępowanie sanacyjne najpełniej chroni dłużnika przed egzekucją przez cały czas trwania postępowania.
4. Rozważ upadłość
W ostateczności, jeżeli sytuacja firmy stanie się na tyle dramatyczna, że nie jest możliwe jej restrukturyzacja, może pojawić się konieczność złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości firmy. Termin na złożenie wniosku o upadłość, jaki obecnie przewidują przepisy, to 30 dni od dnia powstania stanu niewypłacalności dłużnika. Złożenie wniosku o upadłość z zachowaniem ww. terminu chroni osoby zarządzające firmą od osobistej odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną niezłożeniem wniosku w terminie.
W obecnej dynamicznej sytuacji zasadne może być składanie jednocześnie wniosku o zainicjowanie postępowania restrukturyzacyjnego oraz wniosku o ogłoszenie upadłości. Wniosek restrukturyzacyjny ma pierwszeństwo rozpoznania przed wnioskiem o ogłoszenie upadłości, a przy obecnym brzmieniu przepisów złożenie obu wniosków jednocześnie zapewnia ochronę osobom zarządzającym firmą.
5. Zatroszcz się o sprawy pracowników
Najcenniejszym aktywem każdego pracodawcy są jego pracownicy. Ich wynagrodzenia stanowią jednak istotną pozycję w budżecie każdego przedsiębiorstwa. Aktualnie rząd opracowuje tzw. pakiet osłonowy dla przedsiębiorców, mający na celu także ochronę i wsparcie rynku pracy. Z uwagi na dynamicznie zmieniające się okoliczności, przedsiębiorcy nie powinni czekać na finalne rozwiązania (tu wciąż potrzebny jest czas), ale działać „tu i teraz”, bazując na obecnie dostępnych środkach i rozważyć wprowadzenie nowych zasad wynagradzania dotyczących ogółu pracowników lub ich konkretnej grupy.
Wprowadzenia zmian warunków zatrudnienia można dokonać za pomocą porozumienia zmieniającego warunki płacowe lub wypowiedzenia zmieniającego. Zmiany dla swej skuteczności wymagają formy pisemnej, zgody pracownika i w żadnym wypadku nie mogą zawierać postanowień mniej korzystnych dla pracownika, niż te przewidziane w kodeksie pracy, również w kontekście płacy minimalnej czy wycofania fakultatywnych składników wynagrodzenia. W umowach zawartych na czas nieokreślony konieczne będzie podanie stosownego uzasadnienia.
Warunki i tryb wykonywania pracy w okresie przestoju ekonomicznego lub obniżonego wymiaru czasu pracy przedsiębiorca ustala w układzie zbiorowym pracy lub w porozumieniu z zakładowymi organizacjami związkowymi, a jeżeli u danego przedsiębiorcy nie działają zakładowe organizacje związkowe - w porozumieniu z przedstawicielami pracowników wyłonionymi w trybie przyjętym u tego przedsiębiorcy.
W takim układzie zbiorowym pracy lub w porozumieniu określa się co najmniej: grupy zawodowe objęte przestojem ekonomicznym lub obniżonym wymiarem czasu pracy, obniżony wymiar czasu pracy obowiązujący pracowników oraz okres, przez jaki obowiązują rozwiązania dotyczące przestoju ekonomicznego lub obniżonego wymiaru czasu pracy. Kluczowe jest podejmowanie szybkich decyzji, ponieważ w odniesieniu do pracowników o najdłuższym stażu, zmiana wynagrodzenia stanie się skuteczna po upływie 3 miesięcy liczonych od ostatniego dnia miesiąca, w którym nastąpiło wręczenie pracownikowi wypowiedzenia zmieniającego.
W ramach planowanego pakietu osłonowego dla przedsiębiorców, planowana jest nowelizacja ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z ochroną miejsc pracy (tj. Dz.U. z 2019 r. poz. 669). Jej przepisy w aktualnym brzmieniu pozwalają na uruchomienie środków z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych w celu ochrony miejsc pracy, na wniosek przedsiębiorcy, u którego wystąpił spadek obrotów gospodarczych (rozumianych jako sprzedaż towarów lub usług, liczony w ujęciu ilościowym lub wartościowym), łącznie nie mniej niż o 15%, obliczony jako stosunek łącznych obrotów w ciągu 6 kolejnych miesięcy w okresie 12 miesięcy poprzedzających dzień złożenia wniosku. Zgodnie z planowaną nowelizacją, okres kryzysu, warunkującego możliwość skorzystania
z tego wsparcia, ma zostać skrócony do 2 miesięcy.
W związki z powyższym, w razie przestoju ekonomicznego, pracownikowi będą przysługiwały następujące świadczenia:
- świadczenie z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych do wysokości 100% zasiłku dla bezrobotnych (823,60 zł) zwiększone o kwotę składek na ubezpieczenia społeczne;
- wynagrodzenie finansowane ze środków przedsiębiorcy w łącznej wysokości co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę, z uwzględnieniem czasu pracy pracownika.
Powyższe świadczenia przysługują pracownikowi przez łączny okres nie dłuższy niż 6 miesięcy w okresie 12 miesięcy od dnia podpisania umowy o wypłatę świadczeń (zgodnie z aktualnym brzmieniem ustawy).
Co istotne, w przypadku wprowadzenia przestoju ekonomicznego u danego pracodawcy i wynikających z tego zmian w zatrudnieniu, wyłączone jest stosowanie przepisów kodeksu pracy w zakresie wypowiedzenia zmieniającego warunki pracy i płacy, co w zaistniałej sytuacji stanowi znaczne uproszczenie. Zasady i tryb wykonywania pracy w tym okresie będą obowiązywały od chwili wejścia w życie układu zbiorowego lub stosownego porozumienia.
Ponadto, rząd zapowiedział dodatkowe wsparcie osłonowe dla rynku pracy, obejmujące m.in.:
• pokrycie kosztów wynagrodzenia pracowników w wysokości 40% (max. do wysokości średniego wynagrodzenia krajowego),
• wsparcie osób samozatrudnionych (prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą),
a także osób świadczących pracę w oparciu o tzw. „umowy śmieciowe”, czyli umowy zlecenia i umowy o dzieło, w wysokości 80% minimalnego wynagrodzenia,
• przedłużenie okresu wypłat zasiłków opiekuńczych rodzicom dzieci do lat 8, o kolejne
2 tygodnie, w sytuacji, gdy dojdzie do przedłużenia zawieszenia zajęć szkolnych.
6. Nie zapomnij o podatkach
Dzisiaj większość polskich przedsiębiorców zastanawia się, jakie działania może podjąć w celu zwiększenia ochrony prowadzonej działalności. Jest kilka rozwiązań,jakimi dysponują przedsiębiorcy w zakresie ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych:
• Odroczenie terminu płatności podatku i zapłaty zaległości
Na wniosek podatnika terminy płatności podatku mogą być odraczane. Odroczenie następuje na podstawie decyzji organu podatkowego, który jest uprawniony do podjęcia takiej decyzji. Rozstrzygnięcie w tym zakresie, powinno zostać wydane, najpóźniej do dnia upływu podstawowego terminu płatności.
• Rozłożenie na raty podatku i zaległości podatkowej
Podatnik może wnioskować o rozłożenie na raty zaległości, natomiast organ podatkowy, po złożeniu wniosku, zobowiązany jest przeprowadzić postępowanie w tym zakresie. Możliwe jest ustalenie rat w różnych kwotach, dostosowanych do możliwości płatniczych podatnika, a sam termin płatności raty może być określony przez wskazanie konkretnej daty. Możliwe jest również rozłożenie na raty części podatku lub zaległości.
• Umorzenie zaległości podatkowej i opłaty prolongacyjnej
Podatnik może wnioskować o umorzenie przez organ podatkowy zaległości w całości lub części wraz z odsetkami za zwłokę. Umorzeniu podlega również wynikająca z decyzji kwota opłaty prolongacyjnej.
• Zwolnienie płatnika z obowiązku pobrania podatku
W uzasadnionych przypadkach, a wniosek podatnika, organ podatkowy może zwolnić płatnika z obowiązku pobrania podatku.
• Ograniczenie poboru zaliczek na podatek
Jeżeli okazałoby się, że zaliczki obliczone według zasad określonych w ustawach podatkowych byłyby niewspółmiernie wysokie, organ podatkowy, na wniosek podatnika, ogranicza pobór zaliczek na podatek.
• Odroczenie terminów wynikających z przepisów prawa podatkowego.
W przypadkach uzasadnionych ważnym interesem podatnika lub interesem publiczny organ podatkowy, na wniosek podatnika, może odraczać terminy przewidziane w przepisach prawa podatkowego.
7. Pamiętaj o ZUS-ie
Zakład Ubezpieczeń Społecznych w ramach tak zwanego „pakietu osłonowego” przygotowuje kilka ułatwień dla przedsiębiorców, których celem jest wspomożenie firm w najbliższym okresie. Płatnicy już dzisiaj dysponują pewnymi możliwościami, które oferuje ZUS.
Z uwagi na ryzyka karnoskarbowe związane m.in. z uporczywym nieregulowaniem zobowiązań podatkowych w terminie, skorzystanie z poniżej wskazanych instytucji jest zdecydowanie bezpieczniejsze niż zaprzestanie regulowania zobowiązań. Urząd skarbowy i ZUS może udzielić przedsiębiorcy ulgi w spłacie zobowiązań wyłącznie w odpowiedniej formie i trybie.
Co może być dobrym rozwiązaniem?
• złożenie wniosku o odroczenie terminu płatności składek lub złożenie wniosku o rozłożenie spłaty zadłużenia na raty (dotychczasowe formularze RSO i RSR) – z dniem 17 marca br.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych udostępnił na dedykowanej stronie specjalne formularze wniosków o odroczenie o 3 miesiące terminu płatności składek za okres od lutego do kwietnia 2020 r. lub o zawieszenia na 3 miesiące realizacji umowy zawartej z ZUS, w której termin płatności rat bądź składek wyznaczono w okresie od marca do maja 2020 r., i tym samym wydłużenia o 3 miesiące terminu realizacji zawartej umowy.
We wniosku konieczne będzie wskazanie, w jaki sposób epidemia koronawirusa wpłynęła na sytuację finansową przedsiębiorstwa i brak możliwości opłacenia w terminie należności wobec ZUS. Wniosek należy przesłać elektronicznie za pośrednictwem portalu Platformy Usług Elektronicznych (PUE) ZUS złożyć w skrzynce dostępnej w placówce lub wysłać pocztą.
Po pozytywnym rozpatrzeniu wniosku ZUS prześle elektronicznie umowę wraz z dokumentami dotyczącymi pomocy publicznej i na tej podstawie udzielimy ulgi. Konieczne będzie odesłanie podpisanych oryginałów dokumentów najpóźniej w ciągu 14 dni liczonych od dnia zakończenia stanu epidemicznego. Jeżeli w ciągu 3 miesięcy sytuacja finansowa przedsiębiorstwa nie ulegnie poprawie, możliwe będzie wystąpienie z wnioskiem o renegocjację zawartej umowy.
Co ważne, ww. ulgi będą udzielane w ramach pomocy de minimis. Jeżeli w okresie ostatnich 3 lat wielkość otrzymanej przez przedsiębiorcę pomocy publicznej de minimis przekroczyła 200 tys. euro, nie będzie on uprawniony do skorzystania z ww. ulgi.
• złożenie wniosku o umorzenie należności względem ZUS (formularz RSU) – z uwagi na trudną sytuację finansową, wniosek może zostać złożony wyłącznie w odniesieniu składek opłacanych przez przedsiębiorcę za samego siebie. W wypadku rozpatrzenia pozytywnego należności zostają umorzone. Jeśli jednak wniosek zostanie rozpatrzony negatywnie, to zadłużenie musi zostać spłacone wraz z odsetkami za zwłokę naliczonymi do dnia zapłaty włącznie.
• ulga w ramach postępowania egzekucyjnego.
W przypadku prowadzonego postępowania egzekucyjnego, w wyniku powstania zaległości
w opłacaniu składek, istnieje możliwość ubiegania się o udzielenie ulgi w postępowaniu egzekucyjnym.
Źródło: iWealth
, Karolina Jastrze_bska (Pyszne.), Mohamed Saber (Ramzes I), Ewa Olenderek (Pyszne) (2).jpg "Użytkownicy Pyszne.pl wybrali najlepszą restaurację w województwie dolnośląskim")